Matt Haig’in 2020’de yayımlanan romanı Gece Yarısı Kütüphanesi (The Midnight Library), hayatın anlamı, seçimlerin gücü ve pişmanlıkların ağırlığı gibi evrensel temaları fantastik bir kurguyla işleyen etkileyici bir eser. Roman, başkahraman Nora Seed’in intihar girişiminin ardından kendini yaşamla ölüm arasında bir yerde, “Gece Yarısı Kütüphanesi” adlı gizemli bir mekânda bulmasıyla başlar. Bu kütüphane, Nora’nın farklı seçimler yapmış olsaydı yaşayabileceği tüm hayatları barındıran sonsuz kitapla doludur. Nora, burada geçmişteki kararlarını yeniden gözden geçirme ve alternatif hayatlarını deneyimleme şansı bulur. Matt Haig’in akıcı dili ve derin karakter analizleriyle zenginleştirdiği bu hikâye, okuyucuyu Nora’nın içsel yolculuğuna ortak ederken, hayatta mutluluğun ve anlamın nerede saklı olabileceğine dair düşündürüyor. Aşağıda, kitabın tüm önemli detaylarını kapsayan, okuyucunun kitabı adeta yaşamış gibi hissedeceği ayrıntılı ve özgün bir özet sunuluyor.
Hikâye, 35 yaşındaki Nora Seed’in hayatındaki çöküşle açılıyor. Nora, İngiltere’nin Bedford kasabasında yaşayan, bir zamanlar umut vaat eden bir genç kadın. Çocukluğunda yüzme şampiyonlukları kazanmış, müzikle ilgilenmiş, felsefe okumuş ve bir rock grubunda yer almış. Ancak yıllar içinde hayatı, yanlış kararlar ve kaçırılan fırsatlarla dolu bir çıkmaza dönüşmüş. Kedisi Voltaire ölmüş, çalıştığı müzik dükkânından kovulmuş, abisi Joe ile arası açılmış ve en yakın arkadaşı Izzy’yi Avustralya’ya gitme teklifini reddettiği için kaybetmiş. Babası yıllar önce ölmüş, annesiyle ilişkisi ise hep mesafeli kalmış. Nora, yalnızlık ve değersizlik hissiyle boğuşurken, hayatına son vermeye karar veriyor. İlaçlarla intihar girişiminde bulunduğu gece, gözlerini açtığında kendini Gece Yarısı Kütüphanesi’nde buluyor.
Bu kütüphane, zamanın durduğu, saatlerin hep gece yarısını gösterdiği büyülü bir yer. Nora’yı burada, çocukluğunda ona şefkatle davranan okul kütüphanecisi Bayan Elm karşılıyor. Bayan Elm, kütüphanenin işleyişini açıklıyor: Her kitap, Nora’nın geçmişte farklı bir seçim yapmış olsaydı yaşayacağı bir hayatı temsil ediyor. Nora, pişmanlık duyduğu anları düşünüp o anlarda başka bir yol seçmiş olsaydı neler olacağını deneyimleyebilecek. Eğer bir hayattan memnun kalırsa, o hayatı yaşamaya devam edebilecek; memnun kalmazsa kütüphaneye geri dönecek. Ancak esas hayatındaki ölüm saati gelene kadar bu şansı var. Nora, bu fırsatı kullanarak hayatını değiştirebileceğini umuyor ve yolculuğuna başlıyor.
İlk denemesinde, Nora en büyük pişmanlıklarından birini seçiyor: Sevgilisi Dan ile evlenmekten vazgeçtiği an. Gerçek hayatta, annesinin ölümüyle düğünü ertelemek istemiş ama Dan buna karşı çıkınca ayrılmışlardı. Kütüphaneden aldığı kitapla, Dan ile evlendiği bir paralel hayata gidiyor. Bu hayatta, Dan’in hayali olan bir köy pub’ını işletiyorlar. Ancak kısa sürede gerçekler ortaya çıkıyor: Dan alkolik olmuş, Nora’yı aldatmış ve pub borç batağında. Nora, bu hayatın ona mutluluk getirmediğini fark edince hayal kırıklığıyla kütüphaneye dönüyor. İkinci denemesinde, kedisi Voltaire’in ölümünden kendini sorumlu tuttuğu için, onu daha iyi koruduğu bir hayatı seçiyor. Bu hayatta kedisi yaşıyor, ama Nora’nın genel mutsuzluğu devam ediyor; çünkü sorun kedisi değil, kendi içindeki boşluk.
Nora, denemelerine devam ediyor. Birinde, yüzmeyi bırakmayıp olimpik bir yüzücü olduğu bir hayata gidiyor. Bu hayatta altın madalyalar kazanmış, ünlü bir konuşmacı olmuş, babası hayatta ve abisi Joe onun menajeri. Ancak bu başarıların altında yatan gerçekler karanlık: Babası annesinden boşanmış, annesi ölmüş ve Nora, tüm şöhretine rağmen depresyonda. Bir başka hayatta, Izzy ile Avustralya’ya gitmiş, ama Izzy bir trafik kazasında ölmüş. Nora, her hayatta bir şeylerin eksik olduğunu hissediyor. Bu süreçte, kütüphane ona “Pişmanlıklar Kitabı”nı da gösteriyor; Nora’nın hayatındaki tüm hataları ve keşkeleri listeleyen bu kitap, onu daha da çaresiz hissettiriyor.
Hikâyenin dönüm noktası, Nora’nın “mükemmel” görünen bir hayatı deneyimlemesiyle geliyor. Bu hayatta, abisiyle grubu The Labyrinths dünyaca ünlü olmuş, kendisi hem şarkıcı hem söz yazarı olarak zirvede, evli ve bir kızı var. Köpeği Platon’la huzurlu bir aile hayatı yaşıyor. Nora, ilk kez bu hayatta kalmak istiyor. Ancak tam bu hayatı seçtiği anda, kütüphane sallanmaya başlıyor; saat ilerliyor ve Bayan Elm, Nora’nın esas hayatında hâlâ ölmediğini, bu yüzden kütüphanenin çökmekte olduğunu söylüyor. Nora, yaşama isteğiyle dolup taşıyor ve Bayan Elm’in verdiği boş bir kitaba “Yaşıyorum” yazarak kendi hayatına geri dönüyor.
Gerçek dünyaya döndüğünde, Nora hastanede uyanıyor. İntihar girişiminden kurtarılmış. Abisi Joe, Nora’nın ona attığı son mesajı görüp yanına koşmuş. Kardeşler arasında duygusal bir barışma yaşanıyor. Nora, iyileştikten sonra hayatını yeniden inşa etmeye başlıyor: Piyano dersleri vermeye devam ediyor, kedisi için ağlamayı bırakıyor ve yaşama tutunuyor. Roman, büyük bir zaferle değil, Nora’nın küçük adımlarla kendine yeni bir yol çizmesiyle sona eriyor. Haig, burada okuyucuya sessiz ama güçlü bir mesaj veriyor: Hayat, mükemmel olmak zorunda değil; asıl mesele, onu yaşanabilir kılmak için çaba göstermek.
Gece Yarısı Kütüphanesi, Matt Haig’in depresyonla mücadelesinden izler taşıyan, duygu yüklü bir roman. Nora’nın her bir hayat denemesi, okuyucuyu kendi seçimleri ve pişmanlıkları üzerine düşünmeye itiyor. Kütüphane metaforu, hayatın sonsuz olasılıklarını ve her seçimin bir bedeli olduğunu çarpıcı bir şekilde anlatıyor. Bayan Elm’in rehberliği, Nora’nın iç sesiyle yüzleşmesini sağlarken, Haig’in üslubu hem hüzünlü hem umut dolu bir atmosfer yaratıyor. Roman, neşe ve kederin iç içe geçtiği, insanın kendini affetmeyi öğrenmesi gerektiği bir yolculuk sunuyor. 42 dile çevrilen ve 2020 Goodreads En İyi Roman Ödülü’nü kazanan bu eser, modern bir klasik olarak, okuyanı hem ağlatıp hem gülümseten nadir kitaplardan biri. Nora’nın hikayesi, bize şunu hatırlatıyor: Hayat, tüm kusurlarıyla bile, yaşamaya değer.