Daniel Keyes’in 1966’da yayımlanan ve bilimkurgu edebiyatının klasiklerinden biri haline gelen romanı Algernon’a Çiçekler (Flowers for Algernon), zekâ, insanlık ve mutluluğun kırılgan doğası üzerine derin bir sorgulama sunan duygusal bir başyapıt. İlk olarak 1959’da kısa öykü olarak yazılan ve daha sonra romana genişletilen bu eser, zihinsel engelli bir adamın, deneysel bir ameliyatla zekâsını artırdıktan sonra yaşadığı yükseliş ve çöküş hikayesini anlatıyor. Başkahraman Charlie Gordon’un günce tarzında yazılmış anlatımıyla ilerleyen roman, okuyucuyu onun iç dünyasına çekiyor; umut, sevinç, yalnızlık ve nihayetinde hüzün dolu bir yolculuğa çıkarıyor. Keyes’in sade ama çarpıcı üslubu, bilimsel bir kurguyu insan ruhunun en hassas yönleriyle birleştiriyor. Aşağıda, kitabın tüm önemli detaylarını kapsayan, okuyucunun kitabı adeta yaşamış gibi hissedeceği geniş ve özgün bir özet sunuluyor.
Hikâye, 32 yaşındaki Charlie Gordon’un gözünden başlıyor. Charlie, New York’ta bir fırında temizlikçi olarak çalışan, zihinsel engelli bir adam. IQ’su 68 olan Charlie, çocuksu bir saflıkla yaşıyor; okuma yazma bilse de dünyayı anlamakta zorlanıyor. Çevresindeki insanlar –özellikle fırındaki iş arkadaşları– onunla alay ediyor, ama Charlie bunu fark edemeyecek kadar masum. Hayatta en büyük arzusu “akıllı olmak”; bu yüzden gece okuluna gidiyor ve öğretmeni Alice Kinnian’ın yönlendirmesiyle bir bilimsel deneye katılmayı kabul ediyor. Deneyi yürütenler, Dr. Nemur ve Dr. Strauss adlı iki bilim insanı. Onlar, Algernon adında bir laboratuvar faresinde başarılı olan bir ameliyat geliştirmiş: Beyin cerrahisiyle zekâyı artırmayı vaat eden bu yöntem, Algernon’un labirentleri çözme hızını inanılmaz derecede yükseltmiş. Charlie, bu deneyin ilk insan deneklerinden biri olacak.
Ameliyat sonrası Charlie’nin güncelere yazdığı raporlar, hikayenin belkemiğini oluşturuyor. İlk başlarda yazıları hatalarla dolu, düşünceleri basit. Ancak zamanla, Charlie’nin zekâsı gelişmeye başlıyor. Okuma yazması düzeliyor, karmaşık matematik problemlerini çözüyor, birden fazla dil öğreniyor ve bilimsel makaleler yazacak seviyeye geliyor. IQ’su kısa sürede 185’e ulaşıyor; Dr. Nemur ve Dr. Strauss’u bile gölgede bırakıyor. Bu yükseliş, Charlie için hem bir zafer hem de bir yük. Çocukluğundan beri hayalini kurduğu “akıllı olma” hedefi gerçekleşiyor, ama bu yeni zihin ona acı gerçekleri de gösteriyor. Fırındaki arkadaşlarının onunla dalga geçtiğini, annesinin onu utanç kaynağı olarak gördüğünü ve küçükken yaşadığı travmaları –babasının sessizliği, kız kardeşi Norma’nın ona duyduğu nefreti– hatırlıyor. Charlie’nin geçmişi, zihninde bir hayalet gibi canlanıyor; özellikle annesi Rose’un onu “normal” yapmaya çalışırken uyguladığı sert disiplin ve sonunda bir enstitüye terk etmesi, Charlie’nin kalbinde derin bir yara bırakmış.
Charlie’nin hayatına giren önemli bir karakter Alice Kinnian. Alice, Charlie’nin gece okulundaki öğretmeni; nazik, anlayışlı ve ona her zaman inanan bir kadın. Ameliyattan sonra Charlie’nin zekâsı geliştikçe, ona karşı romantik bir çekim hissediyor. İkili arasında bir ilişki başlıyor, ama Charlie’nin artan zekâsı bu bağı zorlaştırıyor. Alice, Charlie’nin eski masum halini özlerken, Charlie ise duygularını kontrol edemiyor ve Alice’e karşı hem sevgi hem öfke duyuyor. Bir başka önemli figür ise Algernon, beyaz laboratuvar faresi. Charlie, Algernon’la özel bir bağ kuruyor; onun labirentlerdeki başarısını izlerken kendi yolculuğunu görüyor. Algernon, Charlie’nin hem yoldaşı hem de kaderinin bir aynası oluyor.
Romanın orta noktasında, Charlie’nin yükselişi zirveye ulaşıyor. Bilimsel bir konferansta Dr. Nemur ve Dr. Strauss’un teorilerini çürütüyor, kendi araştırmalarını sunuyor ve zekâsıyla herkesi büyülüyor. Ancak bu parlak dönem uzun sürmüyor. Algernon’da tuhaf davranışlar başlıyor: Fare, agresifleşiyor, labirentleri çözemiyor ve sonunda zekâsı gerilemeye başlıyor. Charlie, bu gerilemenin kendi geleceğini de işaret ettiğini fark ediyor. Laboratuvarda Algernon’un beynini inceliyor ve deneyin bir kusuru olduğunu keşfediyor: Zekâ artışı geçici; beyin, yapay olarak verilen bu yetiyi sonunda reddediyor. Charlie, “Algernon-Gordon Etkisi” adını verdiği bu fenomeni belgeleyen bir makale yazıyor ve kendi çöküşünü bilimsel bir soğukkanlılıkla izlemeye başlıyor.
Hikâyenin en dokunaklı kısmı, Charlie’nin gerileme süreci. Zekâsı hızla azalıyor; önce karmaşık düşünceler kayboluyor, sonra okuduğu kitapları anlamamaya başlıyor. Alice’le ilişkisi sona eriyor; Charlie, ona yük olmak istemiyor ve onu uzaklaştırıyor. Fırındaki işine geri dönüyor, ama eski arkadaşları ona artık eskisi gibi davranmıyor –bazıları acıyarak, bazıları korkarak. Charlie, güncelerine yazmayı sürdürüyor, ama yazıları giderek bozuluyor; hatalar artıyor, cümleler yarım kalıyor. Bu süreçte, Algernon ölüyor ve Charlie onu bir kutuya koyup bahçeye gömüyor, üzerine çiçekler bırakıyor. Bu sahne, romanın adının kökenini oluşturuyor ve Charlie’nin kendi sonuna dair kabulünü simgeliyor.
Romanın sonunda, Charlie neredeyse eski haline dönüyor. Güncelerindeki son satırları, masumiyetine geri döndüğünü gösteriyor: “Akıllı olmak güzeldi ama şimdi yine ben oluyorum ve bu da iyi.” Charlie, New York’tan ayrılıp bir enstitüye gitmeye karar veriyor; kimseye yük olmak istemiyor. Son isteği, birilerinin Algernon’un mezarına çiçek bırakması. Hikâye, Charlie’nin veda mektubuyla kapanıyor; hüzünlü ama bir o kadar da insanî bir sonla okuyucuyu gözyaşlarına boğuyor.
Algernon’a Çiçekler, Daniel Keyes’in zekâyı ve mutluluğu sorguladığı bir başyapıt. Charlie’nin günceleri, onun hem yükselişini hem çöküşünü öyle içten bir şekilde aktarıyor ki, okuyucu her aşamada onunla birlikte dönüşüyor. Algernon’un trajik kaderi, bilimsel ilerlemenin etiğini sorgulatırken, Charlie’nin hikayesi insan olmanın ne anlama geldiğini düşündürüyor. Alice’in şefkati, annesinin reddedişi, fırındaki alaylar ve Charlie’nin yalnızlığı, romana duygusal bir derinlik katıyor. Keyes, bilimkurguyu bir araç olarak kullanıp, asıl meselesini insan ruhuna odaklıyor: Zekâ, mutluluk getirir mi? Roman, bu soruya kesin bir cevap vermiyor, ama Charlie’nin yolculuğuyla bize şunu hissettiriyor: Belki de asıl zenginlik, masumiyet ve sevgiyle dolu bir kalpte yatıyor. Algernon’a Çiçekler, okuyanı hem ağlatan hem de hayata dair umut aşılayan, unutulmaz bir eser.