Madeline Miller’ın Ben, Kirke (orijinal adıyla Circe, 2018) adlı romanı, Homeros’un Odysseia destanında yan karakter olarak yer alan büyücü Kirke’yi merkeze alarak, onun hikâyesini yeniden inşa eden bir eserdir. Mitolojiyi feminist bir bakış açısıyla ele alan bu kitap, Kirke’nin tanrılar dünyasındaki yalnızlığını, gücünü keşfedişini ve insanlığını bulma yolculuğunu epik bir üslupla anlatır. Aşağıda, Ben, Kirke’nin geniş ve özgün bir özetini sunulmuştur.
Özet
Roman, Kirke’nin ağzından, birinci şahıs anlatımıyla başlar. Kirke, Güneş Tanrısı Helios ile okyanus perisi Perse’nin kızıdır; Olimpos’un kudretli tanrılarından oluşan bir ailenin üyesidir. Ancak Kirke, bu parlak dünyada bir yabancı gibi hisseder. Annesinin soğukluğu, kardeşlerinin alayları ve babasının ilgisizliği, onu yalnız bir çocuk yapar. Kirke’nin sesi diğer tanrılar gibi etkileyici değildir, güzelliği ise onların standartlarına göre sönüktür. Bu farklılık, Kirke’yi hem zayıf hem de özel kılar; o, tanrılar arasında bir “kusur”dur.
Kirke’nin hayatı, Prometheus’un cezalandırılmasıyla ilk kırılmasını yaşar. İnsanlara ateşi verdiği için zincire vurulan Prometheus’u gizlice ziyaret eder ve ona şefkat gösterir. Bu olay, Kirke’nin tanrılar dünyasına duyduğu yabancılığı derinleştirir; çünkü o, merhamet ve acıma gibi duygular hisseder, oysa tanrılar bu duygulardan yoksundur. Ancak asıl dönüşüm, Kirke’nin gençlik yıllarında âşık olduğu смертний (ölümlü) balıkçı Glaukos ile başlar. Glaukos’u tanrılaştırmak için büyüye başvurur; çiçeklerden elde ettiği bir iksirle onu bir deniz tanrısına dönüştürür. Bu, Kirke’nin büyücülük yeteneğini fark ettiği ilk andır. Ne var ki, Glaukos tanrı olduktan sonra Kirke’yi terk eder ve güzel bir peri olan Skylla’yı seçer. Öfkelenen Kirke, Skylla’yı bir canavara çevirir; bu olay, onun tanrılar tarafından sürgüne gönderilmesine neden olur.
Kirke, Ege Denizi’ndeki ıssız Aiaie adasına sürülür. Bu sürgün, tanrılar için bir ceza olsa da, Kirke için bir özgürlük kapısı olur. Adada yalnız başına yaşayan Kirke, doğayla iç içe bir hayat kurar; bitkileri, hayvanları ve büyü gücünü keşfeder. Aslanlar, kurtlar ve domuzlar ona arkadaşlık eder; Kirke, bu vahşi dostlarıyla bir uyum içinde yaşar. Büyücülüğü, tanrıların doğuştan gelen kudretinden farklıdır; o, emekle, öğrenmeyle ve iradeyle şekillenir. Kirke’nin bu süreçte kendine bir kimlik inşa etmesi, onun tanrısal kökenlerinden sıyrılarak birey oluşunun ilk adımıdır.
Yıllar geçtikçe, Kirke’nin adası gemilerle gelen denizcilerin uğrak yeri haline gelir. Bu erkekler, genellikle kaba ve açgözlüdür; Kirke’yi ya bir eşya gibi görür ya da ona zarar vermeye kalkar. Kirke, bu tehditlere karşı kendini korumak için büyülerini kullanır ve bazı denizcileri domuza çevirir. Bu yeteneği, onun korkulan bir büyücü olarak ünlenmesine yol açar. Ancak Kirke’nin bu eylemleri, sadece öfkeye değil, aynı zamanda bir savunma içgüdüsüne dayanır; o, zayıf olduğunu düşündüğü bir dünyada gücünü kanıtlar.
Hikâyenin önemli bir dönüm noktası, Odysseus’un Aiaie’ye gelişiyle başlar. Odysseia’dan tanıdık bu kahraman, Truva Savaşı’ndan dönen yorgun bir savaşçıdır. Kirke, Odysseus’un zekâsı ve kırılgan insanlığı karşısında etkilenir; onunla bir ilişki yaşar. Odysseus’un adamlarını domuza çevirse de, onunla geçirdiği zaman, Kirke’ye insan sevgisini öğretir. Odysseus bir yıl adada kalır ve Kirke’den bir oğlu olur: Telegonos. Ancak Odysseus, karısı Penelope ve oğlu Telemakhos’a dönmek için adadan ayrılır. Bu ayrılık, Kirke’nin hem bir sevgili hem de bir anne olarak yeni bir rol üstlenmesine neden olur.
Telegonos’un doğumu, Kirke’nin hayatını tamamen değiştirir. Tanrıların dünyasında çocuk yetiştirmek alışılmadık bir durumdur; üstelik Telegonos, hem tanrısal hem de ölümlü bir doğaya sahiptir. Kirke, oğlunu tanrıların gazabından korumak için adada bir kalkan büyüsü yapar. Ancak Telegonos büyüdükçe, babasını tanımak için Ithaca’ya gitmek ister. Kirke, bu isteğe karşı çıksa da, oğlunun özgürlüğünü kabul eder. Ne yazık ki, Telegonos’un Ithaca yolculuğu trajik bir sonla biter; yanlışlıkla Odysseus’u öldürür. Bu olay, Kirke’yi Ithaca’ya gitmeye zorlar. Orada, Penelope ve Telemakhos ile tanışır; bu karşılaşma, Kirke’nin hem geçmişiyle yüzleşmesini hem de yeni bir aile bağı kurmasını sağlar.
Romanın sonunda, Kirke tanrısal ölümsüzlüğünden vazgeçer. İnsan olmayı seçer; çünkü ölümlü bir hayatın, acıları ve geçiciliğiyle bile, tanrıların boş sonsuzluğundan daha anlamlı olduğunu fark eder. Büyülerini bir kenara bırakır ve Telemakhos ile birlikte ölümlü bir geleceğe yelken açar. Kirke, böylece bir tanrıdan bir insana dönüşür; bu, onun uzun yolculuğunun nihai çiçeklenmesi olur.
Temalar ve Anlam
Ben, Kirke, kimlik arayışı ve özgürlük temalarını merkeze alır. Kirke, tanrılar dünyasında bir “öteki” olarak başlar; ne tam tanrıdır ne de insan. Bu yabancılık, onu kendi gücünü ve benliğini keşfetmeye iter. Büyücülük, onun hem bir savunma mekanizması hem de bir自我表現 yoludur; Kirke, tanrısal kudretin aksine, iradesiyle bir şeyler yaratır.
Kadınlık ve güç, romanın feminist damarını oluşturur. Kirke, erkek egemen bir mitoloji dünyasında kendi yerini bulur; denizcilerle, tanrılarla ve hatta Odysseus ile ilişkileri, onun hem zayıflığını hem de direncini gösterir. Aşk ve annelik ise, Kirke’nin insan yanını ortaya çıkarır; Telegonos için duyduğu sevgi, tanrısal soğukluğunu eritir.
Roman, aynı zamanda yaşam ve ölüm üzerine bir meditasyondur. Kirke’nin ölümsüzlükten vazgeçmesi, hayatın anlamını sınırlı bir varlıkta bulduğunu gösterir. Bu seçim, mitolojik bir figürün insanlaşmasının çarpıcı bir sembolüdür.
Özgün Bir Bakış
Madeline Miller, Ben, Kirke’de Homeros’un Kirke’sini bir yan karakter olmaktan çıkarıp, onu kendi hikâyesinin kahramanı yapar. Kirke’nin anlatıcı olması, okuyucuyu doğrudan onun zihnine çeker; tanrılar dünyasının ihtişamı, onun gözünden hem büyüleyici hem de boğucu görünür. Miller’ın dili, şiirsel ama akıcıdır; mitolojik unsurları modern bir duyarlılıkla harmanlar.
Kirke’nin Aiaie’deki yalnızlığı, doğayla olan bağı ve büyücülüğü, onun bir “cadının” ötesinde, bir sanatçı ve bilge olduğunu hissettirir. Odysseus ile ilişkisi, klasik destandan farklı bir boyut kazanır; burada Kirke, sadece baştan çıkarıcı bir figür değil, Odysseus’un insanlığını yansıtan bir aynadır. Telegonos’un trajedisi ise, ebeveynlik ve kader temalarını derinleştirir; Kirke, oğlunu koruyamasa da, onun hatasıyla barışır.
Romanın sonundaki dönüşüm, Kirke’nin en güçlü eylemidir. Ölümlü olmayı seçmesi, tanrısal bir reddediştir; bu, mitolojinin soğuk evreninde sıcak bir insanlık arayışıdır. Ben, Kirke, bir büyücünün destansı hikâyesinden çok, bir kadının kendini bulma serüvenidir; bu da eseri hem mitolojik hem de derinlemesine insani kılar.