Hakan Günday’ın Kinyas ve Kayra adlı romanı, 2000 yılında yayımlanan ve Türkçe yeraltı edebiyatının ilk örneklerinden biri olarak kabul edilen çarpıcı bir eserdir. Günday’ın sert, cesur ve alışılmadık üslubuyla yazdığı bu kitap, modern hayatın anlamsızlığına isyan eden iki genç adamın, Kinyas ve Kayra’nın, suçla, şiddetle ve varoluşsal bir boşlukla dolu hikayesini anlatır. 531 sayfalık bu roman, okuyucuyu Afrika’dan Amerika’ya, oradan Türkiye’ye uzanan bir yolculuğa çıkarırken, insan doğasının karanlık yönlerini, ahlaki çöküşü ve yaşamla ölüm arasındaki ince çizgiyi sorgular. İşte, kitabı okumuş gibi hissettirecek ayrıntılı bir özet.
Roman, Kinyas ve Kayra adlı iki arkadaşın, modern dünyadan kaçarak kendi kurallarıyla yaşamaya karar vermesiyle başlar. İkisi de geçmişlerini reddetmiş, adlarını kendileri seçmiş ve toplumun dayattığı her türlü bağdan kopmuştur. Hikâye, Afrika’da bir barda, alkolün, uyuşturucunun ve şiddetin hüküm sürdüğü bir ortamda açılır. Kinyas ve Kayra, burada uyuşturucu satar, hırsızlık yapar, şantajla para kazanır ve cinayet işler. Onlar için hayat, bir anlam arayışından çok, anlık hazlar ve kaosla dolu bir oyundur. Kinyas, vücudundaki izlerle geçmişini anlatır: Sol dirseğindeki kurşun yarası, bileklerindeki otuz dört dikiş, sırtındaki Tanrı’nın yüzü dövmesi ve apandisit izi, onun “hızlı yaşadığını” kanıtlar. Kayra ise ona bir gün, “Mutsuzluğuna hiçbir çare aramıyorsun,” der; bu söz, ikilinin ruhsal çöküşünü özetler. Ne sevgi, ne bağlılık, ne de vicdan taşırlar; çevrelerindeki herkese ve birbirlerine karşı bile hissizdirler.
Kitap üç bölüme ayrılır: İlk bölüm, Kinyas ve Kayra’nın birlikte geçirdiği zamanı kapsar. Afrika’da başlayan maceraları, Amerika’ya uzanır. Burada, suç dolu yaşamları daha da derinleşir. Kinyas, Melis adında bir kadınla tanışır ve kısa sürede ona âşık olur; ancak bu ilişki bile onun içindeki boşluğu dolduramaz. Kayra ile yolları ayrıldığında, ikinci bölüm Kayra’nın hikayesine odaklanır. Kayra, Gambiya’ya gider ve burada Anita adlı bir kadınla tanışır. Anita, ona bir an için umut verse de, Kayra’nın zihinsel ve fiziksel çöküşü durmaz. Kendini bir “zihinsel ölüm” oyununa kaptırır; yaşamayı değil, yok olmayı seçer. Anita’yla geçirdiği geceler, ona hayata tutunma şansı sunsa da, Kayra bu şansı reddeder ve kendi sonunu hazırlar. Üçüncü bölümde ise Kinyas’ın yolu anlatılır. Kinyas, Türkiye’ye döner ve burada iyileşmeye, belki de geçmişteki psikopat kimliğinden sıyrılmaya çalışır. Ancak onun da bedeni ve ruhu, yaşadığı vahşi hayatın izlerini taşır.
Roman boyunca, Kinyas ve Kayra’nın iç dünyaları, keskin aforizmalar ve çarpıcı betimlemelerle aktarılır. Kinyas’ın, “Hızlı yaşadım. Ama genç ölmekten çok, hızlı yaşlandım!” sözü, ikilinin yaşam felsefesini özetler. Toplumun normlarına karşı koyarken, aslında kendilerini bir yok oluşa sürüklerler. Afrika’daki bar sahnelerinde içki ve uyuşturucuyla geçen geceler, Amerika’daki çılgın partiler ve Türkiye’deki yalnızlık anları, hikâyenin ruhunu oluşturur. Kinyas’ın sırtındaki Tanrı dövmesi, ironik bir şekilde, onların Tanrı’ya da, düzene de meydan okuduğunu gösterir. Kayra’nın Gambiya’daki son günleri, kendini kırbaçlaması ve Anita’yla geçirdiği anlar, onun hem bir kurban hem de cellat olduğunu hissettirir. Kinyas ise, HIV bulaşmış bir kadınla yatması gibi detaylarla, kendi yıkımını adeta kutsar.
Romanın sonu, Kinyas ve Kayra’nın kaderlerini ayrı ayrı çizer. Kayra, Gambiya’da kendi bokunun içinde ölmeyi seçerken, Kinyas hayata tutunmaya karar verir. Ancak bu “iyileşme” bile, onun geçmişteki suçlarından arındığı anlamına gelmez; sadece bir duraklama, bir nefes alma anıdır. Günday, bu sonla, okuyucuya bir soru bırakır: Bu iki adamdan hangisi haklıdır? Hayattan vazgeçmek mi, yoksa ona tutunmak mı? Kitap, net bir cevap vermez; aksine, okuyucuyu kendi varoluşunu sorgulamaya iter.
Kinyas ve Kayra, sadece bir suç hikâyesi değil, aynı zamanda modern insanın yalnızlığına, anlamsızlığına ve başkaldırısına dair bir manifestodur. Günday’ın yalın ama vurucu dili, karakterlerin ruhsal çöküşünü öyle gerçekçi betimler ki, okurken hem tiksinti hem hayranlık duyarsınız. Afrika’nın tozlu sokaklarından Amerika’nın neon ışıklarına, oradan Türkiye’nin kasvetli havasına uzanan bu yolculuk, sizi Kinyas ve Kayra’nın dipsiz kuyularına çeker. Kitabı bitirdiğinizde, onların hikayesi aklınızdan çıkmaz; çünkü bu, sadece onların değil, hepimizin içindeki karanlığın da hikâyesidir.