Güne Sığan Ömür – 12 Eylül (1980) Fatsa Roman Haldun Eroğlu
Haldun Eroğlu’nun Güne Çıkan Ömür adlı romanı, 12 Eylül 1980 askeri darbesi öncesinde Karadeniz’in Fatsa ilçesinde yaşanan siyasi ve toplumsal olayları, bireyler üzerindeki etkileriyle ele alır. Fatsa’da dönemin devrimci ve halkçı yönetim anlayışıyla ortaya çıkan değişim rüzgârları, merkezi otoritenin baskıları ve darbe sürecinin yaklaşmasıyla kesintiye uğrar. Kitap, bu çalkantılı dönemi, birbirine düşman hale gelen iki kardeşin hikâyesi üzerinden anlatır.
Romanın Konusu
Roman, siyasi görüşleri tamamen farklı olan iki kardeşin trajik öyküsünü merkeze alır. Ahmet, sol görüşlü bir gençtir ve toplumsal adalet mücadelesi vermektedir. Kardeşi Hikmet ise sağ görüşlüdür ve ona tamamen zıt bir ideolojik çizgide yer alır. Türkiye’de sağ-sol çatışmalarının en yoğun yaşandığı yıllarda, iki kardeşin yolları giderek ayrılır ve birbirlerini anlamaktan uzaklaşırlar.
Fatsa, romanın temel mekânlarından biridir ve burada halkın desteğiyle yürütülen devrimci yerel yönetim anlayışı anlatılır. Terzi Fikri olarak bilinen Fikri Sönmez’in liderliğinde yürütülen halkçı belediyecilik modeli, kısa sürede devletin hedefi haline gelir. Merkezî hükümet, Fatsa’yı “kurtarılması gereken bir bölge” olarak görmeye başlar ve askeri operasyonlar, baskılar giderek artar.
Ahmet, halkın yanında yer alırken Hikmet devlet yanlısı güçlerle hareket eder. İki kardeş, ideolojik kamplaşmanın simgesi hâline gelir ve bu ayrışma ailelerini de derinden sarsar. Dönemin kaotik ortamında sokaklarda silah sesleri eksik olmazken, faili meçhuller, baskılar ve artan gerilim herkesin yaşamını tehdit eder.
12 Eylül 1980 darbesinin gölgesinde, Fatsa’daki halkçı yönetim sona erdirilir, bölgede geniş çaplı operasyonlar düzenlenir ve muhalifler gözaltına alınır. Ahmet de bu baskıdan nasibini alır ve hayatı trajik bir şekilde sonlanır. Kardeşinin ölümüne tanık olan Hikmet, siyasi inançlarının gerçek bedelini geç de olsa fark eder.
Temalar ve Anlatım
Roman, dönemin siyasi atmosferini bireyler üzerinden ele alırken şu temel temalara odaklanır:
• Siyasi Kutuplaşma: Aile içindeki bölünmeler üzerinden sağ-sol çatışmasını anlatır.
• Toplumsal Adalet ve Halk Hareketleri: Fatsa’daki halkçı yönetim deneyimi detaylıca işlenir.
• Darbe ve Baskı Rejimi: 12 Eylül darbesinin getirdiği yıkım, bireylerin yaşamına etkileriyle gösterilir.
• Aile Bağları ve Çöküş: Siyasi görüş ayrılıklarının, aile içinde nasıl geri dönülmez yaralar açtığı vurgulanır.
Haldun Eroğlu, dönemin gerçekçi bir tasvirini yaparken, insan hikâyelerine odaklanarak okuyucunun olayların duygusal yönünü de hissetmesini sağlar. Güne Çıkan Ömür, 12 Eylül öncesi ve sonrası yaşanan toplumsal değişimi, bir ailenin dramı üzerinden güçlü bir şekilde anlatan çarpıcı bir eserdir.